نظریه هوش‌های چندگانه هوارد گاردنر

     هنگامی که واژه «هوش» به گوش ما می‌خورد معمولاً مفهوم ضریب‌هوشی (IQ  ) به ذهنمان می‌آید. هوش معمولاً به عنوان توانائی‌های بالقوه عقلانی تعریف می‌شود. چیزی که ما با آن زاده می‌شویم، چیزی که قابل اندازه‌گیری است و ظرفیتی که تغییر دادن آن دشوار است. امّا در سال‌های اخیر دیدگاه‌های دیگری نسبت به هوش پدید آمده‌است. یکی از این دیدگاه‌ها، نظریه هوش چندگانه‌است که توسط هاوارد گاردنر، روان‌شناس دانشگاه هاروارد، ارائه گشته‌است. بر طبق این نظریه، دیدگاه‌های روان‌سنجی سنتی نسبت به هوش، بسیار محدود و ضعیف است. گاردنر نظریه‌اش را نخستین بار در کتاب «قاب‌های ذهنی: نظریه هوش چندگانه»، در سال 1983 ارائه کرد. به عقیده او همه انسان‌ها دارای انواع مختلفی از هوش هستند. او در کتاب خود، هشت نوع مختلف هوش را معرفی نموده و احتمال داده‌است که نوع نهمی نیز به عنوان «هوش هستی‌گرا» وجود داشته باشد. طبق نظریه گاردنر، برای به دست آوردن تمام قابلیت‌ها و استعدادهای یک فرد، نباید تنها به بررسی ضریب هوشی پرداخت بلکه انواع هوش‌های دیگر او مثل هوش موسیقیایی، هوش درون فردی، هوش تصویری-فضایی و هوش کلامی- زبانی نیز باید در نظر گرفته شود.  

  1- هوش تصویری – فضایی

کسانی که هوش تصویری-فضایی بالایی دارند در تجسّم چیزها قوی هستند. این افراد معمولاً جهت‌یابی خوبی دارند و با نقشه‌ها، نمودارها، عکس‌ها و تصاویر ویدیویی مشکلی ندارند. در مجسمه سازی موفق هستند. افرادی که ازآن بهره ور هستند ترجیح می دهند به شکل تصویری فکرکنند ، یادگیری در این افراد از راه فیلم ، تصویر و ویدیو بهتر صورت می گیرد و ماکت و نمایش یکی دیگر از راه های یادگیری برای آنهاست .افراد برای نشان دادن ایده هایشان ، از نقاشی ، مجسمه سازی و ترسیم خطوط استفاده می کند . آنها احساسات وحس وحال خود را ازطریق هنر بیان می کند.درنقشه خوانی و تحصیل نمودارها بردیگران برتری دارند. وازحل معماهای مار" مارپیچ" و جورچین لذت می برند.

ویژگی‌های هوش تصویری-فضایی: لذت بردن از خواندن و نوشتن،مهارت در درست کردن پازل،مهارت در تفسیر عکس، گراف و نمودار،لذت بردن از رسم، نقاشی و هنرهای تجسمی، تشخیص راحت الگوها

انتخاب‌های شغلی: معمار، هنرمند،مهندس، مجسمه ساز، عکاس

2- هوش کلامی – زبانی

 کسانی که هوش کلامی- زبانی بالایی دارند به خوبی می‌توانند از کلمات، به هنگام نوشتن و حرف زدن، استفاده کنند. این افراد غالباً در نوشتن داستان، به خاطر سپردن اطلاعات و خواندن مهارت دارند..علاقه به خواندن مخصوصا خواندن داستان و شعر دارند.از بازی با کلمات لذت می برند . از بازی با جمله هایی که به خاطر هم نشینی حروف متنافر تکرارشان سخت و سبب اشتباه می شود لذت می برند ، ولی خود در این مورد مهارت داشته کمتر دچار اشتباه می شوند.می توانند داستان بسازند، داستان هایی را که شنیده یا خوانده اند دوباره تعریف و باز آفرینی کنند.در تعریف وقایعی که دیده اند یا شنیده اند یا خوانده اند مهارت دارند. اسامی مکان و زمان دقیق و جزییات محل هایی را که دیده اند به خوبی به حافظه می سپارند.از گوش دادن به هر چیزی بیشتر لذت می برند. از گفتگوهای شفاهی لذت برده و با دیگران از طریق کلام به راحتی ارتباط برقرار می کنند.بدون آمادگی قبلی قادرند سخنرانی کنند.در  ارایه ی گزارش مثلا گزارش شفاهی سفرهای علمی و غیره توانا هستند.

ویژگی‌های هوش کلامی- زبانی: مهارت در به یادآوردن اطلاعات نوشته یا گفته شده، لذت بردن از خواندن و نوشتن،مهارت در مباحثه یا صحبت‌های متقاعد کننده، توانائی در توضیح دادن مسائل، استفاده از شوخ‌طبعی به هنگام بیان داستان‌ها

انتخاب‌های شغلی: نویسنده/ روزنامه‌نگار،وکیل، معلم، شاعر،سیاستمدار، مترجم

3- هوش منطقی – ریاضی

  کسانی که هوش منطقی- ریاضی بالایی دارند در استدلال، شناسایی الگوها و تحلیل منطقی مسائل قوی هستند. این افراد به تفکر درباره مفهوم اعداد، روابط والگوها علاقه‌مندند. دروس ریاضی وعلوم را بردیگر دروس مدرسه ترجیح می دهند. ازشرکت درمسابقه هایی که موضوع آنها حل معما یا مساله ای باشد که به تفکر منطقی نیاز داشته باشد خوشحال می شوند.ازباز آفرینی آزمایش ها و تجارب علمی که درمدرسه یا فیلم های علمی ازآن ها مطلع می شود لذت می برد.به خرید وسایل آزمایشگاهی وعلمی مانند: ذره بین – میکروسکوپ وغیره و تشکیل یک آزمایشگاه خانگی درمنزل علاقه مند هستند  ازشنیدن ودنبال کردن وانتقال دادن اطلاعات درمورد آخرین دستاوردهای علمی ، پزشکی ، الکترونیکی و ریزپردازهای کامپیوتری ونرم افزاری – سخت افزاری .....لذت می برند.

ویژگی‌های هوش منطقی- ریاضی : مهارت زیاد در حل مساله،لذت بردن از تفکر درباره ایده‌های انتزاعی، علاقه‌مندی به انجام آزمایش‌های علمی،مهارت در انجام محاسبات پیچیده

انتخاب‌های شغلی:دانشمند، ریاضیدان،برنامه‌نویس رایانه،مهندس، حسابدار

4- هوش اندامی- جنبشی

  کسانی که هوش اندامی- جنبشی بالایی دارند در حرکت‌های بدنی، انجام عملیات و کنترل فیزیکی قوی هستند. این افراد در هماهنگ سازی چشم و دست مهارت دارند و افراد چالاک وتردستی هستند.

ویژگی‌های هوش اندامی- جنبشی: مهارت در ورزش و رقص، لذت بردن از ساختن چیزها با دست، هماهنگی فیزیکی عالی، به خاطر سپردن چیزها از طریق انجام دادن آن‌ها، به جای گوش کردن یا دیدن

انتخاب‌های شغلی: رقصنده،هنرپیشه، ورزشکار حرفه ای، پیمانکار، جراح

5- هوش موسیقیایی

  کسانی که هوش موسیقیایی بالایی دارند در فکر کردن به الگوها، ریتم‌ها و صداها قوی هستند. این افراد از موسیقی لذت می‌برند و معمولاً در نواختن سازهای موسیقی و آهنگسازی مهارت دارند. افرادی که ازاین هوش بهره ورند معمولا نسبت به صداهای محیطی و همچنین نواهای گوش نواز حساس هستند. این افراد هنگامی که مشغول فعالیت های دیگرهستند معمولا سوت می زنند. یا آهنگی را زیرلب زمزمه می کنند.این افراد ازگوش دادن به موسیقی لذت می برند و معمولا به جمع آوری سی دی ها و نوارهای موسیقی علاقه نشان می دهند. اغلب درنواختن یکی از سازهای موسیقی مهارت دارند.این افراد همراه با آهنگ های مرسوم می خوانند و بیشترآن ها را به خاطر می سپارند و در بازآ فرینی ( بازسازی ) ملودی های آوازی توانایی دارند .آنها می توانند حرکات موزون همراه با آهنگ داشته باشند ، درهنگام فعالیت های دیگر حتی مطالعه و درس خواندن به موسیقی گوش می دهند. که نه تنها تمرکز آنها را بهم نمی زند بلکه به تمرکز آن ها کمک هم می کند  

ویژگی‌های هوش موسیقیایی: لذت بردن از آوارخوانی و نواختن سازهای موسیقی، تشخیص آسان الگوها و نت‌های موسیقی، توانایی به خاطرسپردن آهنگ‌ها و ملودی‌ها، درک عمیق از ساختار، ریتم و نت‌های موسیقی

انتخاب‌های شغلی : موسیقیدان، آهنگساز،خواننده،معلم موسیقی، رهبر ارکستر

6- هوش میان فردی

  کسانی که هوش میان فردی بالایی دارند در تعامل با دیگران و درک آن‌ها قوی هستند. این افراد در سنجش هیجانات، انگیزه‌ها، تمایلات و منظور کسانی که دور و برشان هستند مهارت دارند این افراد ازکارگروهی خوششان می آید و معمولا درهنگام فعالیت های اجتماعی و تعامل با دیگران بهتر آموزش می بینند. هنگام مشاجرات چه درخانه چه درمدرسه و یا دراجتماع همیشه نقش میانجی را به عهده می گیرند. و همیشه داوری ها و قضاوت را پیش او می برند.روش های آموزش برای این افراد ازطریق فعالیت های دسته جمعی طراحی می شود، شاید طراحان این فعالیت های آموزشی برای این افراد خود نیز از این هوش بهره مند هستند . مشاورهای خوبی هستند ومعمولا برای مشاوره به اومراجعه می کنند خود نیزدرمشکلات سعی می کند از مشورت دیگران استفاده کند . ازفعالیت های اجتماعی مانند شرکت درانواع سازمان های غیردولتی ، خیرخواهانه وکمک به حیوانات درحال انقراض ، حفظ طبیعت ، یا زلزله زدگان وسایر مصایب طبیعی جلودار هستند.ازمهمانی لذت می برند و در جمع ها و مهمانی ها معمولا میدان دارهستند.

ویژگی‌های هوش میان فردی:مهارت در برقراری ارتباط کلامی،مهارت در ارتباط غیرکلامی، نگاه کردن به موقعیت‌ها از زوایای مختلف، ایجاد روابط مثبت با دیگران، مهارت در فرو نشاندن اختلافات در داخل گروه‌ها

انتخاب‌های شغلی: روان‌شناسی، فیلسوف، مشاور، فروشنده، سیاستمدار

7- هوش درون فردی

  کسانی که هوش درون فردی بالایی دارند، آگاهی خوبی از وضعیت هیجانی، احساسات و انگیزه‌های خود دارند. این افراد از خودآزمایی، تخیل روزانه، کندوکاو کردن روابط خود با دیگران و برآورد توانائی‌های فردی خود لذت می‌برند.  این هوش ازطریق آگاهی عمیق از احساسات درونی افرادی که ازآن بهره مند هستند بروزمی کند. این هوش به صاحبان آن این اجازه را می دهد که از توانایی هایشان باخبرباشند وامکاناتشان را دریابند. افرادی که ازاین هوش بهره مندند میل به استقلال وخود راهبری دیده می شود واغلب درموضوعات بحث انگیز دارای نقطه نظرات محکمی هستند. حس اعتماد به نفس قوی دارند ، ازاینکه خودشان به تنهایی روی پروژه وطرح هایشان کارکنند لذت می برند. درتنهایی به تفکرواندیشه علاقه مندند. فقط درجلساتی بیشترشرکت می کنند موضوع آن وهدفشان چگونگی رشد فردی است . معمولا یک سرگرمی دارند که به آن دل مشغول است . مثلا جمع آوری سکه – تمبر ...

ویژگی‌های هوش درون فردی: مهارت در تحلیل نقاط قوت و ضعف خود،لذت بردن از تجزیه و تحلیل نظریه‌ها وایده‌ها، خودآگاهی زیاد، داشتن درک روشن از ریشه انگیزه‌ها و احساسات خود

انتخاب‌های شغلی: فیلسوف، نویسنده، نظریه‌پرداز، دانشمند، ایده پرداز، مربی

8- هوش طبیعت‌گرا

کسانی که دارای هوش طبیعت‌گرای بالایی هستند، سازگاری بیشتری با طبیعت دارند و معمولاً به پرورش، کشف محیط و یادگیری درباره موجودات علاقه‌مندند. این افراد به سرعت از جزئی‌ترین تغییرات در محیط‌شان آگاه می‌شوند. کسانی که ازاین هوش برخوردارند درتشخیص وتمیزدادن پوشش های گیاهی وجانوری مناطق مختلف وموارد دیگردرطبیعت مثل سنگ ها  ،ابرها مهارت دارد. این افراد ازکوهنوری ، جنگل نوردی ، رفتن به پارک های طبیعی ( جنگلی) لذت می برند. اغلب یک یا چند حیوان خانگی درمنزل نگهداری می کنند. ازفیلم های مربوط به زندگی حیوانات مثل رازبقا وغیره خوششان می آید ، کتابها ومجله هایی که درمورد طبیعت وپدیده های طبیعی است را آبونه ، جمع آوری ومطالعه می کنند . درکلاس ها ودوره های زیست شناسی ( گیاه شناسی) جانورشناسی شرکت می کنند واطلاعات وسیعی در موارد آنها دارند.

ویژگی‌های هوش طبیعت‌گرا: علاقه‌مند به موضوعاتی از قبیل گیاه‌شناسی، زیست‌شناسی و جانورشناسی، مهارت در رده‌بندی و فهرست بندی اطلاعات، لذت بردن از باغبانی، کشف طبیعت، پیاده‌روی و چادر زدن در طبیعت، بی‌علاقگی به یادگیری موضوعات بی‌ارتباط با طبیعت

انتخاب‌های شغلی: زیست‌شناس، حفاظت از محیط زیست، باغبان، مزرعه‌دار