روش تدریس تعاملی 

یکی از روش های تدریس که امروزه به طور جدی مورد توجه اندیشمندان عرصه تعلیم و تربیت قرارگرفته است، روش تدریس تعاملی یا فعال می باشد. از ویژگی های بارز چنین تدریسی فعال بودن معلم و دانش آموزان در فضایی کاملا اجتماعی و آزاد از نظر بیان اندیشه ، نقد سازنده و بازسازی تجارب گذشته شخصی است. تدریس بخشی از آموزش است و به آن قسمت از فعالیت های آموزشی که با حضور معلم در کلاس درس اتفاق می افتد اطلاق می شود  .

چهار ویژگی خاص در تعریف تدریس وجود دارد که عبارتند از   :

الف   – وجود تعامل بین معلم و دانش آموزان

ب   – فعالیت براساس اهداف معین و از پیش تعیین شده

ج   – طراحی منظم با توجه به موقعیت و امکانات

د   – ایجاد فرصت و تسهیل یادگیری

بنابراین به فعالیت های پراکنده و یک جانبه معلم که ممکن است تغییری هم در دانش آموزان ایجادکند، تدریس گفته نمی شود  . 

طی سال های متمادی رویکردهای متفاوتی در تدریس ارائه شده اند. هر رویکرد را می توان به وسیله مبانی نظری ، آثارآموزشی ، ساختار و محیط یادگیری آن تجزیه و تحلیل و شناسایی کرد   .

صاحبنظران هر رویکرد را شامل چندین الگوی تدریس می دانند. الگو مفهومی وسیع تر از راهبرد و روش دارد. الگوی تدریس رویکردی وسیع و کلی به آموزش است. درحالی که راهبردها و روش های تدریس جنبه های خاصی را برای آموزش در بردارند  .

 همچنین الگوهای تدریس ویژگی های دیگری دارند که راهبرد و روش ها فاقد آن ها هستند این ویژگی ها عبارتند از داشتن مبانی نظری، داشتن دیدگاه و جهت گیری درباره آنچه دانش آموزان باید یاد بگیرند، چگونگی یادگیری و توصیه هایی درباره رفتار معلم به هنگام تدریس و ساختار کلاس به منظور ایجاد انواع یادگیری  .

بنا به تعریفی که جویس ، ویل و شاورز به نقل از بهرنگی (1371) ارائه می دهند الگوی تدریس طرح یا نقشه ای است که می توانیم برای تدوین تدریس رودررو در کلاس های درس یا در حالت آموزش فردی به کار بریم  .

در یک تقسیم بندی کلی الگوهای تدریس رابه دو دسته الگوی مکانیستیک و الگوی ارگانیستیک تقسیم کرده اند. الگوی مکانیستیک یک الگوی بسیار قدیمی است. در این الگو   معلم مرکز و نقطه اتکاء شاگردان   است و همیشه به عنوان دریایی از معلومات در برابر آنان ظاهر می شود. به همین دلیل عده ای این الگو را   «الگوی معلم مداری  » نامیده اند  .

از ویژگی های بارز یادگیری در این الگو ، این است که شاگردان مطالب را می آموزند و زود هم فراموش می کنند ، زیرا برای آن ها و معلمشان هدفی جز گذراندن امتحان هدف دیگری وجود ندارد. در الگوی ارگانیستیک، توجه به شاگردان و توانایی های او از اهمیت خاصی برخوردار است. مطابق این الگو ، آدمی به عنوان یک موجود زنده ای در نظر گرفته می شود که ذاتا فعال است به همین دلیل عده ای این الگو را «الگوی شاگرد مداری» نامیده اند. زیرا در این الگو معلم همیشه به علل و چگونگی رفتار شاگردان توجه دارد . و هیچ گاه رفتار آنان را نادیده نمی گیرد و برنامه را درجهت فهم و درک آنان سوق میدهد

تدریس تعاملی روشی است که فراتر از کمک به دانش آْموزان به کسب محتوای علمی و مهارت ها می اندیشد.

در این رویکرد علاوه بر توجه به کسب اطلاعات و مهارت ها، به فرایند تفکر واهداف اجتماعی آموزش تاکید فراوان شده است.

تدریس تعاملی درمقابل تدریس نظارت و تحدید، اقتدار و تسلط یعنی آنچه عموما در مدارس یافت می شوند و هدف اصلی آن ها توسعه مهارت های نقش محور است، قرار دارد. (مک دونالد ودیگران،به نقل از شعبانی،1382) رویکرد تدریس تعاملی فعالیتی منظم و سنجیده در باره موضوع یا مساله ای خاص است که دانش آموزان در تعامل با یکدیگر درقالب گروه های چند نفره درباره آن موضوع یا مساله به مطالعه، اندیشه، بحث واظهار نظر می پردازند.

دراین روش ها برخلاف روش های معمول دانش آموزان فعالانه در فرایند آموزش شرکت می کنند و مسئولیت یادگیری خود و دوستانشان را برعهده می گیرند. تدریس تعاملی روشی است که به آن روش فعال تدریس نیز گفته می شود.

 در این روش موقعیتی فراهم می شود که در آن دانش آموزان یکدیگر را به عنوان گروه همکار تجربه می کنند و در فرایند تجربه یاد می گیرند که چگونه خود و دیگران را تایید یا رد کنند و به اندیشه های یکدیگر احترام بگذارند و دوستی های خود را فارغ از قوم ، نژاد ، جنس و دیگر تقسیمات گروهی گسترش دهند. رویکرد تعاملی که امروزه برآن تاکید ویژه می شود، درجامعه شناسی تعلیم وتربیت به منش های متقابل میان گروه های همسالان، معلم و دانش آموز،معلم و مدیر، پیشرفت های تحصیلی دانش آموزان، پرورش تفکر انتقادی و تحمل اندیشه های مخالف، ارزش های معلمان و دانش آموزان می پردازد.(بالنتاین،به نقل از علاقه بند،1375)

یادگیری تعاملی دانش آموزان را برمی انگیزد، به صورت همیار باهم کار کنند تا به هدف مشترکی دست یابند. دانش آموزان در تلاش برای یادگیری باید همراه هم،مانند یک تیم مستقل عمل کنند وشعارشان این باشد که:"همه برای یکی،یکی برای همه".

کلاس های درس تعاملی،اساس "کلاس من"را به "کلاس ما" تبدیل می کنند و یادگیری از طریق همیاری برای دانش آموزان فرصتی ایجاد می کند تا با یکدیگر در قالب کروه های کوچک، وگروه هایی متشکل از افراد با توانایی های متفاوت کار کنند. نقش معلم از اشاعه دهنده وانتقال دهنده اطلاعات به تسهیل کننده روندیادگیری تغییر می یابد. مسئولیت یادگیری از دوش معلم برداشته وبه دانش آموز محول می شود. افزون براین،دانش آموزان با کار در گروه های همیار، بیش از پیش با روند یادگیری درمی آمیزند. آنان نه فقط مسئولند محتوا و مهارت ارائه شده را یادبگیرند، بلکه در برابر یادگیری اعضای گروه خودهم مسئولیت دارند.(آقازاده،1384)

الگوی تدریس تعاملی در فرایند آموزش بر اساس محتوا ، هدف و امکانات ممکن است به روش های مختلفی اجرا شود. از رایج ترین روش های تدریس الگوی تعاملی می توان به یادگیری از طریق همیاری یا یادگیری مشارکتی ، بحث گروهی ، پرسش و پاسخ ، ایفای نقش ،بدیعه پردازی ، بارش مغزی یا طوفان ذهنی وسفر درونی اشاره نمود.