رمز موفقیت  مدارس  ژاپن 

  مقدمه   :

در سه دهه ی گذشته، کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، با فراز و نشیب فراوانی در زمینه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و آموزشی مواجه بوده اند. در رویارویی با بسیاری از چالش های بالقوه ی آینده، سیستم آموزشی به عنوان سرمایه ای ضروری در تلاش برای تحقق اهداف مربوط به توسعه، تلقی شده و مهم ترین ابزار موجود برای پیشبرد برنامه ها و واقعیت بخشیدن به آرمان های هر ملت محسوب گردیده است  . در آغازین سالهای قرن جدید ، ضروری است که همه ی انسان ها مسوولانه به اهداف و ابزار تعلیم و تربیت توجه کنند. چالش های بزرگ در تمامی ابعاد وسیع جامعه، چشم اندازی از ضرورت نوآوری ، احیاء و ابداع را به ما نشان می دهد. چگونه ممکن است این چالش های بزرگ، توجه سیاستگزاران آموزشی را جلب نکند؟
رسالت اصلی آموزش و پرورش، توان بخشیدن به فرد فرد انسان ها در جهت توسعه ی کامل استعدادها و نیز شناخت توانمندی های خلاق خویش است و این هدف بر سایر اهداف آن، ارجحیت دارد. حصول این هدف هر چند دشوار و طولانی است، اما در جهت جستجوی جهانی عادلانه تر و بهتر برای زیستن ، ضروری محسوب می شود. این امر زمانی تحقق خواهد یافت که همه چیز سر جای خود قرار گیرد .  

نگاهی به ژاپن   

   کشور آتشفشانی و زلزله‌خیز ژاپن از 4 جزیزه بزرگ و3900 جزیره کوچک تشکیل شده است .مساخت ژاپن 378 هزار کیلومترمربع – کمتر از یک چهارم ایران – و جمعیت آن 125 میلیون نفر – یعنی 2 برابر ایران – است . بیش از 67 در صد این کشور را کوه و جنگل و 15 در صد آن را زمین‌های کشاورزی فراگرفته است . این کشور فاقد هرگونه منابع طبیعی مثل نفت وگاز است ولی درآمد سرانه مردم آن 38 هزار دلار- 15 برابر ایران – است که این نشانگر آنست که سطح رفاه در این کشور آسیایی از آمریکا و بسیاری از کشورهای اروپایی بالاتر است . عمر متوسط مردان ژاپنی 78 و عمر متوسط زنان این کشور 85 سال است . – 15 سال بیشتر از ایران – دین وآیین مردم ژاپن شینتو و بودایی است و پیروان این آیینها حدود دو برابر جمعیت ژاپن هستند .

    مهمترین ویژگی مردم ژاپن سخت کوشی ، قناعت ، نظم و روحیهِ همکاری ومشارکت آنهاست . کشور کوچک ژاپن در کناره‌ی اقیانوس آرام طی چند دهه ی اخیر توانسته است خود را به عنوان یکی از امپراطوران تکنولوژی ، صنعت و اقتصاد به جهان معرفی نماید مسلماً منابع نفت وگاز باعث توسعه‌ی این کشور آتشفشانی و زلزله خیز نشده است بلکه توجه به نیروی انسانی و مدیریت و برنامه ریزی آن ، راز توسعه ی ژاپن بوده است   .

ساختار آموزش وپرورش ژاپن

      تعلیم و تربیت ژاپن به عهده‌ی وزارت آموزش وپرورش ، علوم وفرهنگ ژاپن است . این وزارت آموزش کودکان را از دوره ی ابتدایی آغاز می‌کند و تا پایان دانشگاه ادامه می دهد . علاوه بر مدارس و دانشگاه ، مراکزی مانند موزه ها ،نمایشگاه ها سالن های تئاتر و سینما نیز زیر نظر این وزارت است نحوه اداره مدارس ، انتخاب کتاب‌های درسی ، استخدام نیرو و تعیین روزهای فعالیت مدارس به عهده‌ی ،شورای آموزش وپرورش » است .هر استان ، شهر و روستا شورای آموزش وپرورش دارد . این شوراها 3 تا 5 عضو دارد و توسط استاندار یا فرماندار به مدت 4 سال انتخاب می شود . هزینه‌ی آموزش و پرورش همچون اداره ی آن بین دولت مرکزی ، استانداری و شهرداری تقسیم می‌شود . در سال 1984 حدود30 درصد هزینه مدارس را دولت ، 44 درصد را استانداری و 26 درصد را شهرداری به عهده داشته است   .

استانداردهای مدارس ژاپن

مدارس ابتدایی در ژاپن بسیار جالب و دیدنی اند. ساختار ونظام آموزش ابتدایی ژاپن به پرورش شخصیت کودک در این دوره بسیار توجه دارد. فضای فیزیکی مدارس ابتدایی بسیار مجهزو در خور توجه است. اکثر مدارس ابتدایی در ژاپن استخر دارند و فضایی فیزیکی آنها بسیار تمیز وبا طراوت است. اما چرا مدارس ابتدایی؟

در طول بیش از یک صد سال،رهبران ودولت  مردان ژاپنی به دوره ی آموزش ابتدایی به عنوان محوری سرنوشت ساز در توسعه ی ملی نظر داشتند، چنان که آری نوری،موری(معمار مدرنیزاسیون ژاپن) در سال 1885 می نویسد:«99درصد دانش آموزان دوره ی ابتدایی در ژاپن،در مدارس ابتدایی دولتی، در محل اقامت خود درس می خوانند. در این دوره آموزش رایگان است و فرزندان تمام ساکنان محل اجازه ی ثبت نام دارند.

مساحت هر کلاس عادی در ژاپن 74 متر مربع است و مساحت هر مدرسه ی 6 کلاسه 10 هزار متر مربع و مساحت هر مدرسه‌ی 12 کلاسه 16 هزار متر مربع است . هر مدرسه‌ی ابتدایی دارای اتاق تکثیر ، اتاق بهداشت ، اتاق موسیقی ، سالن غذاخوری ،سالن ورزش و استخر سرپوشیده و زمین چمن است . در سال 1986بیش از 95 درصد مدارس دارای سالن ورزش با مساحت حداقل 800 متر و حدود 81 درصد مدارس ابتدایی و70 درصد مدارس متوسطه دارای استخر سرپوشیده بوده است .مدارس ژاپن دارای امکانات کافی در بخش سمعی ، بصری است .در سال 1989 – 1368 شمسی - حدود 99 درصد مدارس دارای تلویزیون ٍ اورهد و ویدئوبوده است . در سال 1998 به طور متوسط هر مدرسه ی ابتدایی 10 رایانه داشت این تعداد برای متوسطه بیشتر است .در سال 1992 بیش از 99 درصد دانش‌آموزان ابتدایی و82 در صد دانش آموزان مدارس متوسطه نهار دریافت می‌کردند .

آموزش در مدارس ژاپن

ساعت حضور دانش آموزان در مدارس 44 ساعت در هفته است . و ازساعت 8 صبح تا 4 عصر به صورت پیوسته ادامه دارد . دانش آموزان ابتدایی 22 ساعت و متوسطه 16 ساعت در کلاس درس سپری می‌کنند و بقیه با برنامه هایی مانند فعالیت های گروهی ، جشن‌ها و نهار و استراحت سپری می شود .- دانش‌آموزان مدارس ابتدایی ایران 24 ساعت و درمقاطع راهنمایی و متوسطه 36 ساعت به مدرسه می‌روند که تقریباً تمام این ساعات در کلاس سپری می شود . - هر سال تحصیلی 240 روزاست . – در ایران کمتر از 180 روز – در مدارس ابتدایی به ایجاد محیطی شاداب ، جذاب ، دوستانه و با نشاط بیشتر از آموختن مسائل علمی تاکید شده است .معلمان عقیده دارند دانش‌آموزان این مقطع برای یادگیری علم به مدرسه نمی‌آیند بلکه هدف از مدرسه دیدار دوستان است .در مدارس ابتدایی به بازی ، کاردستی ، موسیقی وخانه‌داری - آشپزی وخیاطی ونظافت – توجه بسیار می‌شود .این گونه برنامه‌ها یک سوم اوقات دانش‌آموزان را به خود اختصاص می دهد .دانش‌آموزان مدارس ژاپن از همان کلاس اول ابتدایی در برنامه‌ای با عنوان به سوی کار به یادگیری و انجام حرفه هایی مانند زراعت وصنعت می‌پردازند.

یادگیری در طول زندگی