? ادامه "اهمیت و اهداف ارزشیابی تحصیلی" 

موانع و مشکلات ارزشیابی

موانعی برای انجام ارزشیابی مفروض یا موجود است که انجام آن را به تعویق یا تعطیل می کشاند. برخی از مهمترین موانع چنین است:

1) عدم درک و تلقی درست از مفهوم ارزشیابی؛

در حقیقت مفهوم ارزشیابی آنچنانکه شایسته است در نظام تعلیم و تربیت ما فهم نشده است. عمدتاً تلقی مدیران آموزشی و معلمان از ارزشیابی، اجرای ارزشیابی پایانی و اعطای مدرک به فراگیران است؛ در حالی که یکی از اهداف ارزشیابی ارتقای سطح دانش شاگردان است و نه تنها اعطای مدارک به آنان.

2) عدم سودبخشی ارزشیابی های جاری؛

ممکن است استادی از فراگیران ارزشیابی نماید لکن به دلیل عدم رعایت قواعد ارزشیابی کار انجام شده سودبخش و ثمرآفرین نباشد و از این رو استاد و فراگیر انجام پیوسته و دوباره آن را لغو و بی اثر تشخیص دهد. نکته قابل عنایت آن است که ارزشیابی باید قاعده مند باشد و در صورت رعایت قواعد آن مفید و نتیجه بخش خواهد بود. افزون بر این، ارزشیابی نیز همانند تدریس جریانی مستمر است و چنانچه تدریس استاد ثمربخش نباشد، از آن دست نمی شوید، بنابراین با عدم نتیجه گیری نباید از ارزشیابی غفلت ورزید.

3) نبود سیستم مناسب برای ارزشیابی و عدم کنترل و نظارت در انجام آن؛

مقصود آن است که استادان از سیستم مناسب ارزشیابی آگاهی ندارند و اگر بر آن آگاهند هیچ مرکزی کنترل کننده جریان ارزشیابی نیست از این رو باید راهبردهای ارزشیابی برای همه استادان اشاعه و نشر شود. برخی به اشتباه مفهوم ارزشیابی را با تست های کتبی مترادف می یابند از این رو باید شیوه ها و مدل های متفاوت ارزشیابی برای اساتید تشریح شود و خود راهبردها نیز مورد بازبینی و ارزشیابی قرار گیرد.

4) محدودیت های زمانی؛ ممکن است استادی کمبود وقت را علت موجه عدم ارزشیابی تلقی کند، اما یادآوری دو نکته سودمند است:

الف) کیفیت تدریس مهمتر از کمیت آن است و با ارزشیابی مستمر کیفیت بهبود می یابد.

ب) استاد می تواند با اعمال مدیریت در وقت و تقسیم زمان به واحدهای کوچک تر و با طرحی از پیش تعیین شده، اهداف خویش از جمله ارزشیابی را به خوبی به پیش ببرد.

5) حجم گسترده دروس و تعداد بالای فراگیران ، یکی از دلایل سهل انگاری در ارزشیابی عنوان می شود. اما باید توجه داشت که هرگز از استاد خواسته نمی شود که در یک جلسه همه فراگیران را مورد ارزشیابی قرار دهد و این چنین است که می تواند با تکرار و توالی ارزشیابی در جلسات مختلف هم روند ارزشیابی را سرعت بخشد و هم با ارزشیابی انجام شده فراگیران را آماده فراگیری درس جدید کند البته ممکن است تعداد واحدهای درسی استاد و بی حوصلگی وی نیز در عدم اهتمام به ارزشیابی مؤثر باشد.

6) مغایرت روش های ارزشیابی استادان با یکدیگر؛ ممکن است دو نفر از استادان، درس واحدی را تدریس نمایند، اما برای برقراری آزمون و انجام ارزشیابی دو روش جداگانه داشته باشند که این می تواند به سردرگمی فراگیران نیز منجر شود.

7) مشکلات دیگری مانند نمره گرایی، مقایسه فراگیران با یکدیگر، ارتباط ارزشیابی با بخت و شانس و اموری از این دست پاره ای دیگر از مشکلات مربوط به ارزشیابی است.

? راهکارها

برای رفع موانع ارزشیابی این راهکارها پیشنهاد می شود:

1) تبیین ضرورت ارزشیابی و اشاعه راهبردهای آن برای تمامی معلمان و استادان؛

2) کنترل عملکرد اساتید و نظارت بر ارزشیابی؛

3) یادداشت تجربه های ارزشیابی، مشکلات، عیوب و راهبردها؛ شاید مدیریت آموزشی واحد بتواند با مطالعه بر این یادداشت ها، به راهبردی یکسان دست یابد و از تجارب استادان بهره برد و سیستم کار آمد و هماهنگی را برای ارزشیابی به کار گیرد.

4) به کارگیری شیوه های متفاوت ارزشیابی و گذر از شکل سنتی آن؛ به عنوان نمونه استاد می تواند برای ارزشیابی مرحله ای یکی از شیوه های زیر را برگزیند.

الف) با آزمون کتبی فراگیران را ارزشیابی نماید؛ مثلاً 2 سؤال از درس پیش طرح کند و از آنان بخواهد ظرف مدت معین به آنها پاسخ دهند. در این شیوه از همه ارزشیابی می شود. اگر چه این ارزشیابی با مشکلاتی همراه است.

ب) از چند نفر در هر جلسه به صورت شفاهی سؤال و ارزشیابی نماید.

ج) با تشکیل کنفرانس از فرگیری بخواهد که درس پیش را مرور و ارزیابی کند.

د) در کلاس سؤالی طرح کند و از فراگیران بخواهد به ارائه پاسخ بپردازند. این سؤال برای کل کلاس طرح می شود لذا همگان در پاسخ گویی مشارکت می ورزند.

ه ) از فراگیران بخواهد بانک سؤال تهیه کنند؛ یعنی از درس گذشته سؤال طرح کنند و پاسخ ها را از کتاب استخراج نمایند و در جلسه بعد به استاد تحویل دهند.

و) چند پرسش کتبی در کلاس طرح کند و از فرگیران بخواهد که به آنها پاسخ دهند و در جلسه بعد همراه بیاورند.

ز) روش های دیگری که استادان بنابر تجارب خویش می توانند برای ارزشیابی به کارگیرند.